همه ما می‌دانیم برای روشن شدن و حرکت خودرو، هر قطعه‌ای باید وظیفه خود را به‌خوبی انجام دهد. آشنایی با سیستم‌ها و قطعات خودرو علاوه بر افزایش اطلاعات فنی، به نگهداری بهتر و افزایش طول عمر خودرو کمک می‌کند. در این مطلب از مجموعه آریاگستر قصد داریم شما را با یکی از مهم‌ترین بخش‌های خودرو یعنی پروانه (فن) و موتور فن آشنا کنیم.
پروانه یا فن خودرو چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
اگر به قسمت جلویی خودرو نگاه کنید، پروانه‌ای می‌بینید که در حال چرخش است. این قطعه همان فن یا پروانه خنک‌کننده است که نقش حیاتی در کنترل دمای موتور دارد.
موتور خودرو هنگام احتراق دمای بسیار بالایی تولید می‌کند و اگر این گرما کاهش پیدا نکند، به قطعات آسیب می‌زند و راندمان خودرو افت می‌کند. وظیفه پروانه، دمیدن هوا به سمت رادیاتور و کمک به خنک‌سازی آب و در نهایت موتور است.
عملکرد پروانه فن خودرو
مراحل کار فن خودرو به‌طور ساده چنین است:
- گرمای موتور به آب منتقل میشود.
- واترپمپ، آب گرم را به رادیاتور هدایت می‌کند.
- در رادیاتور، آب طی عبور از مجاری باریک و برخورد با هوا خنک میشود.
- پروانه با دمیدن هوا در رادیاتور، فرآیند خنک‌کاری را تکمیل می‌کند.
به همین دلیل بدون وجود فن، سیستم خنک‌کننده نمی‌تواند وظیفه خود را به‌درستی انجام دهد.
انواع فن خودرو
فن‌ها در خودروها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
۱. فن مکانیکی
- به کمک تسمه و پولی از میل‌لنگ نیرو می‌گرفت.
- در خودروهای قدیمی استفاده می‌شد.
- معایب: کاهش توان موتور، استهلاک بالا، ایجاد صدای زیاد
امروزه این نوع فن تقریباً منسوخ شده است.
۲. فن برقی (الکتریکی)
- توسط موتور برقی و باتری خودرو کار می‌کند.
- اجزا: پروانه، الکتروموتور، رله‌ها، ECU، سنسور دما.
- مزایا: کاهش مصرف انرژی موتور، کنترل بهتر، صدای کمتر.
این نوع فن امروزه در اغلب خودروها استفاده میشود.
تفاوت اصلی پروانه و فن الکتریکی
| ویژگی | پروانه | فن الکتریکی |
|---|---|---|
| منبع نیرو | معمولاً از انرژی مکانیکی موتور استفاده می‌کند. | از برق باتری خودرو استفاده می‌کند. |
| کنترل سرعت | سرعت چرخش آن معمولاً متناسب با سرعت موتور است. | سرعت چرخش آن را می‌توان به صورت الکترونیکی کنترل کرد. |
| کارایی | ممکن است در سرعت‌های پایین موتور، کارایی کمتری داشته باشد. | کارایی بالاتری دارد و به طور دقیق‌تر می‌توان سرعت و حجم هوای جابجا شده را کنترل کرد. |
| صدای تولید شده | معمولاً صدای بیشتری تولید می‌کند. | معمولاً صدای کمتری تولید می‌کند. |
موتور فن خودرو چیست؟
موتور فن در واقع موتور الکتریکی است که پروانه را به حرکت در می‌آورد. این قطعه بخشی از سیستم خنک‌کننده خودرو بوده و نقش اصلی آن، حفظ دمای موتور در محدوده استاندارد است.
عملکرد آن به این صورت است که پس از باز شدن ترموستات، آب داغ وارد رادیاتور میشود و موتور فن با چرخاندن پروانه، هوا را به سمت رادیاتور می‌دمد تا آب خنک شود.
در صورت خرابی موتور فن، خودرو دچار جوش آوردن و حتی آسیب‌های جدی مثل سوختن واشر سرسیلندر خواهد شد. برای مشاهده محصولات می‌توانید به صفحه خرید موتور فن امکو مراجعه کنید.
انواع موتور فن خودرو
موتور فن‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- تک‌دور: فقط یک سرعت دارد، بیشتر در خودروهای قدیمی.
- دودور: دارای دور کند و تند، در خودروهای جدید استفاده میشود؛ مخصوصاً هنگام روشن بودن کولر یا سربالایی‌ها.
نشانه‌های خرابی پروانه یا موتور فن
اگر با علائم زیر روبرو شدید، احتمال خرابی فن وجود دارد:
- افزایش دمای آب رادیاتور
- شنیدن صدای غیرعادی یا تق‌تق از جلوی خودرو
- روشن شدن چراغ چک
- کاهش کارایی واترپمپ به دلیل عدم خنک‌کاری مناسب
علت شکستن پروانه ماشین
شکستن پروانه ماشین می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که برخی از آنها عبارتند از:
دلایل مکانیکی
- تراز نبودن پروانه: اگر پروانه به درستی تراز نشده باشد، ممکن است در حین کار لرزش کرده و در نهایت بشکند.
- خرابی بلبرینگ‌ها: بلبرینگ‌های خراب باعث ایجاد اصطکاک بیش از حد و افزایش دمای پروانه شده و در نهایت منجر به شکستن آن می‌شوند.
- خوردگی: خوردگی پروانه به دلیل تماس با مواد شیمیایی، آب نمک یا سایر عوامل خورنده می‌تواند باعث ضعیف شدن و شکستن آن شود.
- خستگی فلز: با گذشت زمان و کارکرد زیاد، فلز پروانه دچار خستگی شده و در نهایت می‌شکند.
- نصب نادرست: نصب نادرست پروانه می‌تواند باعث ایجاد تنش‌های داخلی شده و در نتیجه شکستن آن شود.
دلایل حرارتی
- گرمای بیش از حد موتور: گرم شدن بیش از حد موتور می‌تواند باعث انبساط و انقباض ناگهانی پروانه شده و در نهایت منجر به شکستن آن شود.
- نقص در سیستم خنک‌کننده: مشکلات در سیستم خنک‌کننده مانند کمبود آب رادیاتور یا خرابی واتر پمپ می‌تواند باعث افزایش دمای موتور و در نتیجه آسیب به پروانه شود.
دلایل خارجی
- برخورد با اجسام خارجی: برخورد پروانه با اجسام خارجی مانند سنگ، چوب یا سایر اشیا می‌تواند باعث شکستن آن شود.
- تصادف: در صورت تصادف، نیروهای وارد شده به موتور ممکن است باعث آسیب دیدن یا شکستن پروانه شوند.
نحوه خارج کردن و تمیزکاری موتور فن
برای سرویس و تمیزکاری:
- پیچ‌های سینی فن را باز کنید.
- فن و موتور را با احتیاط جدا کنید.
- وجود رسوب، آلودگی یا اجسام خارجی را بررسی کنید.
- با قلم‌مو یا دستمال نرم تمیز کنید.
- دوباره موتور فن را در جای خود نصب و اتصالات را محکم کنید.
روشن شدن چراغ چک یا همان هشدار خودرو
چراغ چک؛ سیستم هشدار دهنده ای است که امروزه در همه ی خودروها تعبیه میشود و یک آپشن فوق العاده کاربردی محسوب میشود. نقش مهم این چراغ آگاه سازی راننده نسبت به وجود یک یا چند نوع اختلال در خودرو است. بنابراین قابل توجه است بدانید که در صورت مشاهده روشن بودن این چراغ بلافاصله خودرو خود را نزد مکانیک برده تا آن را عیب یابی نماید.
به طور کلی باید گفت مشاهده علائمی نظیر ارتعاشات زیاد، ضعف در عملکرد و یا عدم کارایی فن، صداهای غیرطبیعی و روشن شدن چراغ هشدار، رابطه مستقیم با خرابی موتور فن و پروانه دارند که اگر پیگیری نشوند، عملکرد صحیح خودرو کاهش میابد.
در نهایت
سیستم خنک‌کننده خودرو از اجزای حیاتی موتور محسوب میشود و پروانه و موتور فن قلب تپنده آن هستند. خرابی این قطعات مساوی است با داغ شدن موتور و کاهش عمر خودرو.
پس توصیه می‌کنیم همیشه از سلامت این قطعات مطمئن شوید و در صورت مشاهده علائم خرابی، سریعاً اقدام به تعمیر یا تعویض کنید. پیشنهاد می کنیم برای بررسی تمام محصولات سایت به صفحه پخش لوازم یدکی خودرو مراجعه کنید.
گردآوری شده توسط آریاگستر
